Türk Hukuku Nezdinde Yazılımların Fikri ve Sınai Mülkiyet Kapsamında Korunmaları
Hukukumuz nezdinde yazılımların korunması yolu teknolojik gelişmeler vesilesi ile günden günde önem kazanmaktadır. Bu noktada ilgili yazıda Türk hukuku kapsamında sağlanan imkanlara kısaca değinilecektir. Genel hatları ile Türkiye’de Avrupa Birliği (“AB”)ülkeleri prensipleri kabul edilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde (“ABD”) yazılım aynı zamanda bir patentle korunabilmektedir. Buna karşın AB’de ise bu bir ilimdir ve kendi başına patente konu olmaz şeklinde bir yaklaşım hakimdir. Bu noktada sınai haklar ile fikri haklar arasında temel farklardan biri tescille korunma ilkesidir. Patent hakkının alınabildiği bir fikri ürün tescille korunurken; patent koruması altında olmayan bir ürün normal şartlarda tescile tabi olmamaktadır. Bir yazılım açısından Türkiye’de patent durumu söz konusu olmamaktadır. Ülkemizde yazılım patentle korunan bir ürün değildir. Bununla ilgili Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na (“FSEK”) bir ekleme yapılmıştır. Böylece kanun arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri tek başına eser kapsamında saymamaktadır. FSEK kapsamında tek başına fikir hiçbir yerde korunmamaktadır. Herhangi bir şekilde bir ürüne dönüştürülmesi ya da kamuya arz edilmiş olması gerekmektedir.
Öncelikli olarak bir fikir vardır. Sonrasında aslında bir program için akış kısmında süre harcanır. Başlangıcından sonuna kadar kullanıcının tüm faaliyetlerini ortaya koyan akış şeması kanunca korunur. Üzerine algoritma ve kodlarla birlikte yazılıma dönüşmektedir. Akış şeması ülkemizde koruma altına alınan ilk aşamadır. Yargıtay da akış üzerinde hak elde etmeyi tanımıştır. Algoritmanın kendisi başlı başına korunmamakla birlikte bu koda dökülüyorsa eser koruması altına alınır. FSEK emek hırsızlığını önlemek amacıyla özgün düşünce ve yaratıcılıkla oluşturulmuş yazılım ürünlerini koruma altına almıştır.
Bu anlamda bir yazılım sahibinin izni dışında kodun kopyalanması, çoğaltılması, satılması, dağıtılması ve kullanılması sistemimizde yasaktır. Eğer yazılım, bir aygıt yahut makine ile beraber çalışıyorsa bunlar bir bütün olarak değerlendirilerek patent ile koruma altına alınabilecektir. Ülkemizde yazılımlar kanun hükmü ile güvence altına alınmış olsalar da şirketler gizlilik sözleşmeleri ile bilgileri güvence altına alabilmektedir. Bu noktada hukukumuzda koruma kapsamında manevi haklar ve mali haklar ortaya çıkmaktadır.
Manevi hakların kullanımı herhangi bir süreyle sınırlandırılmasa da mali haklar FSEK m.27 kapsamında eser sahibinin hayatı boyunca ve buna ilave 70 yıl süreyle koruma altına alınmıştır.[1] Bununla birlikte mali veya manevi hakları ihlal edilmiş olan hak sahibi, ihlal eden kişilere karşı FSEK m.66/1 kapsamında Tecavüzün Men’i (durdurulması) davası açabilir. Keza yine FSEK madde 70/3 uyarınca tecavüze maruz kalmış hak sahibi, tazminat dışında, elde edilen kârın kendisine verilmesini de isteyebilmektedir.[2]
Diğer yandan, eser sahibinin özgür iradesi ile üçüncü kişilerin kullanımı amacıyla bunu paylaşması durumunda, koruma kapsamındaki ürünlerin kullanılması artık telif hakkı ihlalini oluşturmayacaktır.[3] FSEK kapsamında şirketler yazılım üreten çalışanları ile belli anlaşmalar yapabilmekte ve çalışanlar manevi haklara sahip olmaya devam etmektedir. Ama yazılımın mali hakları işveren tarafından kullanılmaktadır. Ek olarak ihtiyari kayıt adı verilen bir işlem ile ihtiyari olarak da Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün sitesine girilerek kayıt altına alınabilmektedir.
Bununla birlikte yapay zekada eser sahipliği müessesesi ise tartışmalıdır. Yapay zekaya kişilik atfetmeyi savunan, buna kişilik bağlanmasına gerek olmadığını ele alan ve fakat bir ara çözüm mahiyetinde kişi olarak görmemekle birlikte kişiliğe benzer sonuçlar yüklenebilecek görüşler yer almaktadır. Ülkemizde ise yapay zeka bir buluş sahibi olmamakla birlikte, yapay zekayı yaratan kişinin eser sahibi olduğu düşünülebilir.
[1] Özkaya P., Samet R., “Yazılım Ürünlerinin Telif Hukuku Kapsamında Korunması”, Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi, Cilt:6, No:1, 2020, s:17–34
[2] Ibid., s. 29
[3] Haseki M., “Bilgisayar Programları ve Kodların Hukuki Koruması”, 2016, https://startuphukuku.com/bilgisayarprogramlari-ve-kodlarin-hukuki-korumasi/
